Luật chơi cơ bản Mạt chược Nhật Bản

Nhiều luật chơi cơ bản của mạt chược cũng được áp dụng lên biến thể này. Ba hay bốn quân bài có liên quan với nhau được gọi là bộ/phu (面 (メン)子 (ツ) (diện tử), mentsu?): nếu là ba quân đồng chất liên tiếp là shuntsu, nếu là bộ ba quân giống hệt nhau là kotsu, nếu là bốn quân giống hệt nhau là kan hay kantsu. Để chiến thắng một ván chơi, người chơi phải có đủ hai điều kiện là:

  • Hoàn thành bộ bài của cá nhân với 14 quân, thường thấy nhất là 4 bộ và một đôi hai quân giống nhau.
  • Có ít nhất một Yaku.

Tạo ra các bộ bằng cách gọi quân

Người chơi có thể tạo ra các bộ mở bằng việc gọi quân của đối phương đã đánh ra, khi đó sẽ mở cả hai/ba quân bài còn lại lên bàn để các người chơi còn lại thấy, sau đó sẽ đến lượt của người vừa gọi quân đánh. Gọi quân của người khác sẽ tạo ra bộ - cũng khiến cho bài của người chơi khi này vào trạng thái Mở. Tuy nhiên, nếu gọi được quân bài để chiến thắng ván đấu đó - bộ vẫn được tính là mở nhưng toàn bài thì vẫn trong trạng thái Kín. Cụ thể, có ba cách là Chii - Pon và Kan.

Trong thứ tự ưu tiên của việc gọi quân nếu như có nhiều hơn một người chơi muốn gọi cùng một quân, Ron (chiến thắng) được ưu tiên đầu tiên, sau đó là Kan/Pon và cuối cùng là Chii.

Chii

Người chơi có thể tạo ra một bộ mở là ba quân đồng chất liên tiếp bằng việc gọi Chii (吃 hay チー) - gọi quân bài được đánh ra bởi người ngồi bên trái, hay nói cách khác là người đi lượt liền trước người đó. Khi đó, họ mở toàn bộ các quân trong bộ lên - với quân được gọi đặt ngang đặt ở bên trái hai quân có sẵn và thường đặt ở bên phải tay người vừa Chii.

Pon

Với việc gọi Pon (碰 hay ポン) - gọi quân bài được đánh ra bởi bất cứ ai, người chơi sẽ lật ngửa toàn bộ các quân trong bộ - với quân được gọi đặt nằm ngang và tùy thuộc vào người đánh ra quân được gọi để đặt (của người bên trái đặt bên trái, của người đối diện đặt giữa, của người bên phải đặt bên phải) vị trí.

Kan

Việc gọi Kan (槓 hay カン) là việc người chơi tạo ra một bộ bốn quân giống hệt nhau. Sau khi có được kan dù theo bất cứ cách nào, quân dora tiếp theo sẽ được lật lên, và người chơi gọi Kan sẽ bốc thêm một quân nữa ở tận cùng của tử thành. Có ba loại Kan, cụ thể là:

  • Kan kín: Nếu như bài trên tay người chơi có thể ngay lập tức tạo ra Kan, họ có thể lựa chọn gọi Kan bằng cách mở bài với hai quân mở - hai quân úp xuống bàn chơi, để ở góc dễ thấy và sau đó bốc một quân bài từ tử thành. Kan kín không sử dụng quân mà người chơi khác đánh ra, và không khiến bài của người Kan trở thành bài mở.
  • Kan mở: Người chơi có thể tạo Kan bằng việc sử dụng quân bài của các người chơi còn lại nếu đã có sẵn ba quân giống nhau. Khi gọi Kan mở, người chơi đó sẽ lật mở cả bốn quân, đặt ngang quân được gọi như cách gọi Pon. Sau khi gọi Kan mở, người chơi cũng bốc một quân từ tử thành, sau đó có thể tuyên bố chiến thắng nếu đủ điều kiện (Tsumo)/gọi Kan kín hoặc Kan muộn/chơi tiếp một quân bài. Nếu chơi tiếp một quân bài, sau khi đánh ra sẽ mở thêm một quân dora mới.
  • Kan muộn: Khi người chơi đã có ba quân giống nhau nhờ việc Pon và sau đó bốc được thêm quân thứ tư giống hệt, họ có thể thực hiện Kan muộn (kakan; 加槓) như sau: (1) Đặt quân vừa bốc được ngang, đặt gần với vị trí quân vừa Pon được - (2) Bốc một quân từ tử thành - (3) Giống với Kan mở, hoặc tuyên bố chiến thắng, hoặc gọi thêm Kan nếu có thể, hoặc chơi tiếp một quân và chỉ thêm một dora mới.

Bài kín - bài mở

  • Nếu người chơi gọi quân người khác để tạo bộ (Chii, Pon hoặc Kan), bài của người chơi đó được tính là bài Mở. Và ngược lại, nếu chưa từng gọi quân của người chơi khác, bài của họ sẽ là bài Kín. Việc xác định bài Kín hay Mở sẽ quan trọng cho việc thực hiện Yaku (đề cập ở phần sau) và tính điểm chúng.
  • Ngoài ra, có hai Yaku xét tới tính mở của một bộ (Bộ kín nếu tất cả các quân trong bộ được người chơi bốc - Bộ mở nếu một quân trong bộ được lấy từ những người cùng chơi). Việc Ron và Kan kín không ảnh hưởng tới sự mở của bộ.

Yaku và Yakuman

Yaku (役 (dịch), Yaku?) là một trong hai điều kiện để chiến thắng một ván chơi, cùng với việc phải ít nhất có bốn bộ. Khi tính điểm, mỗi Yaku sẽ có giá trị riêng, với cao nhất có thể là Yakuman - bản chất là các Yaku đặc biệt và thường rất khó để thực hiện, với hai ví dụ:

Kokushi musou (国士無双 (Quốc sĩ vô song), Kokushi musou?) - Yakuman bao gồm 13 quân 1 và 9 của ba chất Man, Pin, Sou, đủ cả bốn Gió và ba quân Rồng, và quân thứ 14 là một trong 13 quân kể trên.
Tsuuiisou (字一色 (Tự nhất sắc), Tsuuiisou?) - Yakuman bao gồm 14 quân đều là Rồng/Gió

Riichi

Việc tuyên bố riichi của một người chơi có ý nghĩa rằng bài người đó chỉ cần thêm một quân nữa để hoàn thành, và Riichi cũng là một Yaku. Người chơi có thể thực hiện hành động này nếu thật sự chỉ cần một quân bài để hoàn thiện bài (tenpai) và bài người chơi đó phải là bài Kín. Khi đã tuyên bố Riichi, người chơi không cần để ý đến việc đã hoàn thành Yaku hay chưa vì về bản chất, Riichi là một Yaku,[7]và khi đã Riichi, nếu quân bài được bốc mới không giúp người chơi đó chiến thắng hay tạo Kan kín - họ phải ngay lập tức đánh quân bài đó ra. Để chiến thắng sau khi đã tuyên bố Riichi, có hai cách:

  • Nếu một trong các người chơi còn lại đánh ra quân bài cuối cùng mà người đó cần để hoàn thiện - tình huống này được gọi là Ron (ロン). Trong quá trình tính điểm, người bị Ron sẽ là người trả toàn bộ số điểm cần thiết cho người chiến thắng.
  • Nếu các quân bài mà người đó bốc chính là quân cần để hoàn thiện bài - tính huống này được gọi là Tsumo (ツモ). Trong trường hợp này, các người chơi còn lại sẽ chia đều nhau để trả điểm cho người chiến thắng.

Cách thực hiện yaku Riichi trong lượt đi của người chơi đó như sau:

  • Nói rõ ràng "Riichi" cho tất cả mọi người chơi.
  • Đặt ngang quân bài đánh ra sau đó để biểu hiện mình đang trong trạng thái Riichi. Nếu có người gọi mất quân đó (Pon, Chii hoặc Kan), quân bài đánh ra trong lượt sau đó sẽ được đặt ngang.
  • Nếu quân đánh ra không trở thành chiến thắng của người khác (Ron), lấy một que một nghìn điểm đặt giữa bàn chơi.
  • Một vài điều lưu ý:
    • Người chơi không thể Riichi nếu tường thành để bốc chỉ còn 3 quân trở xuống.
    • Người chơi có thể không tuyên bố Riichi nếu muốn.

Dora

Dora (ドラ) là các quân bài mà khi người chơi có Yaku và chiến thắng ván chơi sẽ giúp cho họ được cộng thêm điểm, tất cả các quân bài đều có thể trở thành Dora, nhưng người chơi không cần phải có quân Dora trên tay để hoàn thiện Yaku.

Khi bắt đầu ván chơi, quân bài ở phía trên, từ cột thứ ba đổ đi ở phía kết của tử thành sẽ được lật ngửa và trở thành chỉ điểm dora, theo chỉ điểm này sẽ giúp ván chơi xác định được đâu là dora. Ví dụ, nếu như chỉ điểm là hatsu (Rồng Xanh), quân bài liền sau đó theo thứ tự sẽ trở thành dora là chun (Rồng Đỏ). Thứ tự của dora như sau (từ trái sang phải, từ chỉ điểm tới dora):

---------

---------

---------

----

---

Nếu trong quá trình chơi có người gọi Kan, sẽ có thêm một quân nữa (bên cạnh chỉ điểm Dora ban đầu, về phía có nhiều quân hơn) ở tử thành được lật lên và tạo thành chỉ điểm dora mới, đây được gọi là Kandora (カンドラ). Ngoài ra, nếu có người chơi chiến thắng bằng việc Riichi thành công, tất cả các quân ở dưới những chỉ điểm dora đã được lật sẽ được lấy ra, lật lên và trở thành những chỉ điểm bổ sung - đây được gọi là Uradora (裏ドラ).

Hơn nữa, có nhiều biến thể có sự xuất hiện của những quân 5 đỏ (với 5 Man - 5 Pin - 5 Sou hoàn toàn màu đỏ). Đây được gọi là Akadora (赤ドラ, Dora đỏ) hay Akapai (赤牌). Sở hữu các quân bài này trên tay đồng nghĩa với việc quân bài đó trở thành một dora, và nếu như có một chỉ điểm dora là một quân 4 - dora sẽ được tính chồng lên trở thành hai hoặc nhiều hơn.

Tính điểm

Các que điểm được sử dụng trong Mạt chược Nhật Bản

Trong các biến thể mạt chược, cách tính điểm của mạt chược Nhật Bản là độc nhất, với hai giá trị là han và fu để có thể tính toán. Bài khi có người chiến thắng sẽ dựa vào số han và fu này để tính toán. Ví dụ tính điểm cho yaku Chiitoitsu như sau:

Chiitoitsu (七対子 (Thất đối tử), Chiitoitsu?) - Yaku gồm có 7 đôi khác nhau.
  • Giá trị của Yaku này là 2 han. Ta cũng giả sử các chỉ điểm dora đều không liên quan tới bài người chơi này có.
  • Tiếp theo ta tính fu. Với yaku Chiitoisu, số fu của bài này sẽ luôn luôn là 25 mà không cần tính toán.
  • Sau đó, ta thực hiện tính điểm cơ sở A theo công thức: A = 4. f .2 h {\displaystyle A=4.f.2^{h}} (với f là số fu, h là số han). Theo công thức này, điểm cơ sở của bài này là 400.
    • Nếu điểm cơ sở A < 2000, điểm cơ sở sẽ được lấy luôn giá trị là A.
    • Nếu lớn hơn 2000, điểm cơ sở sẽ phụ thuộc vào số han của bài.
  • Sau đó, tùy thuộc vào việc người thắng có phải là nhà cái hay không:
    • Nếu người thắng là nhà cái, số điểm tổng cộng của bài này là 6 lần điểm cơ sở, tức là 2400.
      • Nếu thắng với Tsumo, các người chơi còn lại chia đều nhau để trả điểm.
      • Nếu thắng với Ron, người đánh ra cây bài bị Ron sẽ trả hết số điểm
    • Nếu người thắng không phải nhà cái, số điểm tổng cộng của bài là 4 lần điểm cơ sở, tức 1600.
      • Nếu thắng với Tsumo, riêng nhà cái mất 2 lần điểm cơ sở (800), các người chơi còn lại chia đều nhau để trả. Tuy nhiên với Ron, cũng chỉ người đánh ra cây cuối cùng sẽ phải trả hết số điểm.

Luật phản bội - Furiten

Khác với mạt chược nguyên bản, mạt chược Nhật Bản quan tâm tới các quân bài mà người chươi đã đánh ra để giới hạn chiến thắng - luật này được gọi là phản bội (振 (ふり)聴 (てん) (Chân thính), Furiten?). Furiten về cơ bản quy định việc cấm sử dụng quân bài mà người chơi khác đánh ra để trở thành chiến thắng của người chơi đó, cụ thể là:

  1. Nếu người chơi trong trạng thái tenpai (thiếu 1 quân cuối cùng để hoàn thành bài mà không quan tâm có Yaku hay không) và người chơi đó không Ron quân bài cần mà người khác đánh ra, trong lượt đó người chơi cũng sẽ không được Ron nữa - đây gọi là Furiten tạm thời. Sau khi kết thúc lượt đó, hay nói cách khác lượt trở về tay người chơi đó, Furiten này sẽ biến mất và người chơi có thể Ron sau đó nếu như hợp lệ.
  2. Nếu người chơi đó đã Riichi và bỏ qua chiến thắng ít nhất một lần (kể cả Ron hay Tsumo), tất cả những quân bài mà các người chơi khác đánh ra mà có thể đem lại chiến thắng, người chơi đó đều không được Ron nữa - đây gọi là Furiten vĩnh viễn. Ngoài ra, nếu như người chơi đó đang tenpai và trong số quân mà người chơi đó đánh ra có ít nhất 1 quân giúp họ hoàn thành bài, người chơi đó cũng rơi vào Furiten vĩnh viễn.

Lưu ý rằng khi bị furiten, người chơi đó không thể Ron, tuy nhiên vẫn có thể thực hiện các hành động khác như Tsumo, Chii, Pon hay Kan.

Luật furiten cũng là cơ sở để thực hiện phòng thủ trong mạt chược Nhật Bản, với các khái niệm như suji hay kabe.

Ván hòa

Không phải lúc nào trong một ván chơi cũng có thể xác định người chiến thắng, có những trường hợp hòa sau đây:

  • Các người chơi đã bốc hết bài ở phần tường thành nhưng không có bất cứ ai đạt đủ điều kiện để giành chiến thắng. Tình huống này được gọi là ryuukyoku (流局 (Lưu cục), ryuukyoku?), và tùy thuộc vào số người chơi khi đó đạt trạng thái tenpai để quyết định các hành động tiếp theo.
  • Kyushu kyuhai (九種九牌 (Cửu chủng cửu bài), Kyushu kyuhai?) là tình huống hòa thường xảy ra khi bắt đầu một ván đấu, khi lượt đầu tiên của người chơi đó trước khi đánh ra quân bài đầu tiên, trên tay có chín quân bài 1, 9 của các chất man, pin, sou và rồng, gió khác nhau hoặc nhiều hơn, người chơi đó có quyền tuyên bố hòa ván đấu, và việc tuyên bố này là không bắt buộc. Ví dụ, nếu bài của người chơi đó ở lượt đầu tiên là , người chơi đó có quyền tuyên bố hòa ván đấu.
  • Nếu trong lượt đầu tiên cả bốn người chơi cùng đánh ra một loại gió, ví dụ như quân gió Đông ton , ván đấu đó sẽ trở thành ván đấu hòa, đây được gọi là sufontsu renda (四風子連打 (Tứ phong tử liên đá), sufontsu renda?).
  • Nếu cả bốn người chơi đều tuyên bố Riichi và sau khi người cuối cùng Riichi, quân bài người đó đánh ra không trở thành chiến thắng của người khác - ván đấu cũng được tuyên bố hòa và đây gọi là sucha riichi (四家立直 (Tứ gia lập trị), sucha riichi?)
  • Nếu có hai người chơi trở lên gọi Kan đủ bốn lần, do hết bài ở tử thành để có thể bốc - ván đấu cũng được tuyên bố hòa và tình huống này gọi là sukan sanra (四槓散了 (Tứ cống tản liễu), sukan sanra?). Ván đấu sẽ trở thành hòa sau khi người chơi thứ hai (hoặc thứ ba, thứ tư) gọi Kan lần thứ tư, tuy nhiên nếu chỉ một người chơi gọi Kan tới lần thứ tư, ván đấu vẫn tiếp diễn do rất có khả năng đây là yakuman Suukantsu.

Chombo - Phạt đền

Trong quá trình chơi, một người chơi có thể bị phạt điểm nếu như vi phạm luật chơi, đây được gọi là phạt đền (冲合 (Trùng hợp), Chombo?), một vài tình huống cụ thể như sau:

  • Tuyên bố chiến thắng không hợp lệ, như Ron khi dính Furiten, bài không có Yaku hay chưa hoàn thành bài.
  • Khi Riichi và thực hiện Kan kín, việc Kan kín đó thay đổi lượt chờ của bài.
  • Làm đổ, ngửa, hay phá phần tường bốc bài/tử thành mà không thể hồi phục lại.

Nếu như bị phạt đền, nhiều luật chơi quy định người chơi đó phải trả một số điểm nhất định cho các người chơi còn lại, hoặc sẽ bị trừ một số điểm quy định sẵn khi kết thúc toàn bộ ván đấu.